ZADZWOŃ DO NAS - 12 352 25 25

Kolano biegacza

W dobie zwiększonego zainteresowania zdrowym stylem życia i sportem, a w szczególności biegami długodystansowymi, coraz większa liczba biegaczy amatorów narażona jest na różnego rodzaju kontuzje. Wynikają one najczęściej z przeciążeń aparatu ruchu, które są skutkiem źle dobranego planu treningowego, niedostosowania obciążeń i objętości treningu do swoich możliwości, źle dobranego sprzętu (np. znoszone obuwie i jego niewłaściwa amortyzacja) lub tras biegowych czy też czynników anatomiczno-biomechanicznych.

Jedną z takich kontuzji jest zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ang. Iliotibial band syndrome – ITBS), nazywany powszechnie kolanem biegacza, związany z przeciążeniem mięśni biorących udział w biegu. To dolegliwość dotykająca przede wszystkim biegaczy długodystansowych (stanowiąca aż 12% wszystkich kontuzji biegowych), ale również osoby aktywne fizycznie, u których występuje wzmożona praca prostowników oraz odwodzicieli stawu biodrowego (piłkarze, kolarze).

Charakterystycznymi objawami są obrzęk i ból po zewnętrznej stronie kolana lub w dowolnej części pasma biodrowo-piszczelowego. Wydaje się, że przyczyna dolegliwości tkwi w stawie kolanowym, jednakże wywiad i wnikliwa diagnostyka pokazują, że przyczyna urazu zazwyczaj leży poza kolanem i jest związana z budową anatomiczną pasma oraz jego biomechaniką działania.

Prowadzimy leczenie kolana biegacza -> Terapią falą uderzeniową FSWT

Umów wizytę teraz - do lekarza specjalizującego się w leczeniu kolana biegacza naszym szpitalu

lek. med. Grzegorz Jarosławski - spec. ortopeda


Grzegorz Jarosławski, ortopeda, Kraków

dr n.med. Adam Podhorecki - spec. ortopeda


dr n.med. Adam Podhorecki - spec. ortopeda

dr n.med. Hubert Laprus - spec. ortopeda


dr n.med. Hubert Laprus - spec. ortopeda, Kraków

lek. med. Marcin Janeczek - spec. ortopeda


lek. med. Marcin Janeczek ortopeda Kraków

dr n. med. Amadeusz Skiba - spec.ortopeda


dr n. med. Amadeusz Skiba - spec.ortopeda

dr n. med. Tomasz Pardała - spec. ortopeda


 dr n. med. Tomasz Pardała - spec. ortopeda

 

Czym jest ITB?

ITB (iliotibial band) czyli pasmo biodrowo-piszczelowe jest boczną częścią powięzi szerokiej (fascia lata) obejmującą ściśle mięśnie uda. Jest to mocna, nieelastyczna kolagenowa struktura łącznotkankowa o szerokości do ok. 6 cm. ITB rozciąga się po bocznej części uda pomiędzy górną częścią miednicy a kłykciem bocznym kości piszczelowej. Rozpoczyna się w okolicy miednicy, na grzebieniu kości biodrowej, złączonymi trzema pasmami ścięgnistymi pochodzącymi od mięśni: naprężacza powięzi szerokiej oraz mięśni pośladkowych (pośladkowego wielkiego oraz pośladkowego średniego), które zapewniają odpowiednie napięcie pasma. Dalej biegnie wzdłuż bocznej powierzchni uda, przyczepiając się po drodze do kresy chropawej trzonu kości udowej, kolejno do nadkłykcia bocznego kości udowej, troczków bocznych rzepki i kończy się na przednio - bocznej stronie kłykcia kości piszczelowej (tzw. guzek Gerdiego).

Zadaniem pasma biodrowo-piszczelowego jest hamowanie ruchu przywodzenia w stawie biodrowym oraz usztywnienie stawu kolanowego w położeniu wyprostnym. Łącząc się z więzadłem pobocznym i mięśniem dwugłowym uda, zapewnia kolanu stabilizację od zewnątrz.

Przyczyny zespołu pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS)

Do niedawna, jako przyczynę powstawanie zespołu pasma biodrowo-piszczelowego podawano konflikt pasma z nadkłykciem bocznym kości udowej. Uważano, że pasmo w czasie powtarzających się ruchów zgięcia i wyprostu stawu kolanowego, „przeskakuje” nad nadkłykciem powodując stan zapalny w okolicznych strukturach kolana (kaletka maziowa).

Liczne badania nad budową anatomiczną pasma potwierdziły, że nie tylko pasmo nie porusza się w istotnym zakresie względem nadkłykcia, ale jest do niego przymocowane przez specjalne włókniste odnogi i nie ma możliwości występowania tarcia między tymi strukturami. Wykazano, że pasmo ulega dociśnięciu do nadkłykcia, a źródłem dolegliwości bólowych nie jest objęte zapaleniem pasmo. Bezpośrednią przyczyną dolegliwości bólowych w tym obszarze jest docisk skróconego i napiętego pasma na mocno unerwioną i unaczynioną warstwę tkanki łącznej leżącą w okolicach nadkłykcia bocznego kości udowej.

Podczas ciężkich treningów, dochodzi do powielania schematu kroku biegowego, co powoduje narastające przeciążenia poszczególnych grup mięśniowych. Ciągła eksploatacja tych samych mięśni, kumulujące się przeciążenia oraz brak odpowiedniej regeneracji po wysiłku w konsekwencji prowadzą do dysbalansu mięśniowego w strukturach tworzących pasmo biodrowo–piszczelowe (mięsień naprężacz powięzi szerokiej, pośladkowy wielki oraz średni). W skutek tego, dochodzi do osłabienia odwodzicieli uda, a szczególnie mięśnia pośladkowego średniego, odpowiedzialnego za stabilizację miednicy w momencie podporu na jednej nodze. Niewydolność tego mięśnia prowadzi do przejęcia jego funkcji przez mięśnie synergistyczne, którymi w tym przypadku są naprężacz powięzi szerokiej oraz mięsień pośladkowy wielki. Wspólne połączenie tych mięśni z pasmem biodrowo-piszczelowym powoduje, że w momencie fazy podporu całe napięcie przenoszone jest na pasmo, a jego nadmierna aktywność prowadzi do powstawania dolegliwości bólowych w rejonie nadkłykcia kości udowej.

Diagnostyka zespołu pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS)

Rozpoznanie zespołu ITBS jest możliwe po zebraniu dokładnego wywiadu i na podstawie przeprowadzonego badania klinicznego pacjenta, w czasie którego należy dokonać oceny ewentualnego skrócenia pasma biodrowo–piszczelowego oraz sprawdzić jego bolesność uciskową na kłykciu kości udowej przy ruchach zgięcia i wyprostu stawu kolanowego. Dodatkowo konieczna jest także ocena budowy i mechaniki całych kończyn dolnych w celu wykluczenia innych patologii w obrębie kolana, np.: zespołu rzepkowo-udowego, złamania pourazowego, zapalenia ścięgna mięśnia dwugłowego uda czy uszkodzenia łąkotki bocznej. W przypadku kiedy pasmo jest skrócone i mamy do czynienia z bólem występującym przy ucisku struktury (najbardziej nasilony przy zgięciu kolana do 30 stopni) wówczas można mieć pewność, że mamy do czynienia z ITBS. W razie wątpliwości należy przeprowadzić badanie ultrasonograficzne kolana lub rezonans magnetyczny stawu kolanowego.

Czynniki ryzyka powstania zespołu pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS)

Aby wyjaśnić źródło dolegliwości, trzeba ocenić kończynę dolną jako całość. Przyczyna ITBS zazwyczaj leży poza samym stawem kolanowym – trzeba jej poszukiwać „piętro” wyżej lub „piętro” niżej.

Głównym czynnikiem powodującym powstawanie zespołu pasma biodrowo-piszczelowego są przede wszystkim powszechne błędy treningowe, do których należą:

  • brak odpowiedniej rozgrzewki i przygotowania treningowego,
  • zbyt duża intensywność wysiłku podczas biegania, przetrenowanie,
  • niewłaściwa technika uprawianej dyscypliny,
  • źle dobrane obuwie (znoszone obuwie i brak ich funkcji amortyzacyjnej – zużycie środkowej warstwy podeszwy po zewnętrznej stronie),
  • zaniedbywanie przerw na marsz w trakcie długiego biegu,
  • brak odpowiedniej regeneracji po treningu.

Istnieje także grupa czynników anatomiczno-biomechanicznych predysponująca do rozwinięcia się urazu, a dopiero zbieg kilku z nich stwarza warunki do wystąpienia dysfunkcji. Zaliczamy do nich:

  • budowę samego pasma biodrowo-piszczelowego; krótsze, bardziej napięte predysponuje do wystąpienia ITBS;
  • nierównowaga mięśniowa – osłabienie odwodzicieli uda (w szczególności mięśnia pośladkowego średniego), co w konsekwencji prowadzi do wzrostu napięcia pasma, a przez to do zwiększonego ucisku na tkanki znajdujące się pod nim;
  • dysbalans pomiędzy siłą mięśni grupy tylnej (mięsień półbłoniasty i półścięgnisty) i przedniej (mięsień czworogłowy uda) uda;
  • szpotawość i koślawość kolan, nadmierna rotacja wewnętrzna piszczeli, płaskostopie, pronacja przodostopia;
  • niesymetryczne ustawienie miednicy lub boczne skrzywienie kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym powodujące niesymetryczną pracę kończyn dolnych i pozorujące różnicę ich długości,
  • nadmierne przodopochylenie tułowia oraz miednicy które powodują silniejsze antygrawitacyjne napinanie mięśnia pośladkowego wielkiego.

Objawy zespołu pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS)

Do głównych objawów występowania zespołu pasma biodrowo – piszczelowego zaliczamy:

  • charakterystyczny w wywiadzie chorobowym piekący, ostry, rozlany ból w bocznym przedziale stawu kolanowego, pomiędzy kłykciem bocznym kości udowej a kłykciem bocznym kości piszczelowej, odczucia bólowe pacjentów mogą być również lokalizowane w dowolnym miejscu pasma biodrowo-piszczelowego,
  • dolegliwości, które nasilają się podczas biegania, wchodzenia po schodach oraz wstawania z pozycji siedzącej, co jest związane z aktywacją podczas tych funkcji mięśnia pośladkowego wielkiego, który swoją siłę przenosi przez pasmo biodrowo-piszczelowe,
  • dolegliwości nasilają się w momencie zgięcia stawu kolanowego do 30 stopni i maleją podczas wyprostu,
  • dolegliwości występują przy każdym treningu, po prawie takim samym dystansie i nie ustają, gdy wysiłek jest kontynuowany,
  • obrzęk i zaczerwienienie w miejscu urazu,
  • ograniczenie funkcji kończyny,
  • kontynuacja aktywności fizycznej jest znacznie ograniczona, a każdorazowa próba jej podjęcia kończy się pogłębieniem urazu i zwiększeniem bólu.

Leczenie zespołu pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS)

W przypadku wystąpienia dolegliwości związanych z zespołem pasma biodrowo-piszczelowego należy reagować jak najszybciej. Zlekceważenie pierwszych symptomów i próby podjęcia dalszej aktywności fizycznej zazwyczaj skutkują pogorszeniem i nasileniem dolegliwości oraz wydłużeniem okresu rekonwalescencji i powrotu do pełnej sprawności.

Postępowanie lecznicze w przypadku tego schorzenia zazwyczaj jest zachowawcze i polega na prowadzeniu celowanej rehabilitacji. W pierwszym etapie leczenia szczególnie ważne jest czasowe zaprzestanie treningów lub ograniczenie ich do aktywności, które nie powodują dolegliwości czy też wprowadzenie treningu zastępczego. Następnie należy wprowadzić działania mające na celu opanowanie stanu zapalnego, dolegliwości bólowych oraz obrzęku w myśl zasady RICE:

  • R - rest - odpoczynek,
  • I - ice - lód, schładzanie,
  • C - compression – ucisk w przypadku opuchlizny (zastosowanie bandaża elastycznego lub opaski uciskowej),
  • E - elevation – uniesienie kontuzjowanej kończyny.

Można również dodatkowo zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen).

Po opanowaniu stanu zapalnego, obrzęku i dolegliwości bólowych przychodzi czas głównej pracy terapeutycznej. Na tym etapie postępowanie fizjoterapeutyczne powinno być ukierunkowane na rozluźnienie pasma biodrowo-piszczelowego oraz wzmocnienie mięśnia pośladkowego średniego. Jest to także czas na zidentyfikowanie czynników biomechanicznych oraz błędów treningowych, które wywołały dolegliwości. To kluczowy element wpływający na zminimalizowanie ryzyka powstania ponownego urazu.

Biorąc pod uwagę masywną budowę pasma biodrowo-piszczelowego i powięzi szerokiej, możliwości ich skutecznego rozciągnięcia są bardzo ograniczone. Dlatego terapia ma na celu głównie przywrócenie prawidłowej ruchomości i napięcia pasma oraz przywrócenie prawidłowej równowagi mięśniowej w obrębie zaburzeń. Aby to osiągnąć stosuje się rozluźnianie mięśnia naprężacza powięzi szerokiej i mięśnia pośladkowego wielkiego (masaż poprzeczny, techniki mięśniowo-powięziowe, poizometryczna relaksacja, taping) oraz masaż głęboki pasma biodrowo-piszczelowego. Na tym etapie rehabilitacji wprowadza się ćwiczenia wzmacniające osłabiony mięsień pośladkowy średni, będący głównym odwodzicielem biodra i stabilizatorem miednicy. Dodatkowo istotnymi elementami terapii jest również rozciąganie innych przykurczonych grup mięśniowych, poprawa kontroli nerwowo-mięśniowej oraz ćwiczenie prawidłowych wzorców ruchowych.

Powrót do treningów powinien odbywać się stopniowo i z uwzględnieniem potencjalnych czynników ryzyka. Biegacze, którzy chcą kontynuować trening w czasie trwania kontuzji, muszą pamiętać, aby utrzymywać poziom aktywności poniżej progu bólu. W większości przypadków pacjentów leczenie i okres rekonwalescencji nie trwają długo, a ważną rolę w profilaktyce powstawania nawrotów odgrywają ćwiczenia rozciągające – stretching, masaż głęboki mięśniowo-powięziowy z uwzględnieniem punktów spustowych pasma biodrowo-piszczelowego oraz – co ważne - ćwiczenia wzmacniające odwodziciele kończyny dolnej.

Jeśli dolegliwości nie ustępują pomimo leczenia fizjoterapeutycznego, lekarz ortopeda może rozważyć iniekcję środka przeciwzapalnego. Pod rozcięgno, w okolicę nadkłykcia bocznego kości udowej podaje się środek sterydowy, który ograniczy stan zapalny tkanek oddzielających pasmo od nadkłykcia.

W przypadkach, kiedy wyżej wymienione metody nie przynoszą żadnych efektów, ból utrzymuje się przez około sześć miesięcy, a inne przyczyny dolegliwości, poza ITBS, zostały wykluczone, należy rozważyć leczenie operacyjne, które polega na uwolnieniu pasma biodrowo – piszczelowego. Zabieg operacyjny przeprowadza się pod okiem doświadczonego chirurga ortopedy pod kontrolą artroskopu. Lekarz wykonuje niewielkie nacięcie pasma biodrowo-piszczelowego na wysokości nadkłykcia bocznego kości udowej, co ma na celu zmniejszenie docisk skróconego i napiętego pasma na mocno unerwioną i unaczynioną warstwę tkanki łącznej leżącą w okolicach nadkłykcia. Uwolnienie tkanek skutkuje zniwelowaniem stanu zapalnego i bólu, a pacjent po kilku tygodniach od zabiegu wraca do normalnej aktywności sportowej i treningów.

Najczęściej zadawane pytania o kolano biegacza:

Czym jest pasmo biodrowo-piszczelowe?

Pasmo biodrowo-piszczelowe, czyli ITB jest boczną częścią powięzi szerokiej, która ściśle obejmuje mięśnie uda. Jest mocną, nieelastyczną strukturą łącznotkankową o szerokości do ok. 6 cm, która rozpoczyna się w okolicy miednicy, na grzebieniu kości biodrowej, złączonymi trzema pasmami ścięgnistymi pochodzącymi od mięśni naprężacza powięzi szerokiej oraz mięśnia pośladkowego wielkiego oraz pośladkowego średniego, które zapewniają odpowiednie napięcie pasma. Dalej biegnie wzdłuż bocznej powierzchni uda, przyczepiając się po drodze do kresy chropawej trzonu kości udowej, kolejno do nadkłykcia bocznego kości udowej, troczków bocznych rzepki i kończy się na przednio - bocznej stronie kłykcia kości piszczelowej (tzw. guzek Gerdiego).

Zadaniem pasma biodrowo-piszczelowego jest hamowanie ruchu przywodzenia w stawie biodrowym oraz usztywnienie stawu kolanowego w położeniu wyprostnym. Łącząc się z więzadłem pobocznym i mięśniem dwugłowym uda, zapewnia kolanu stabilizację od zewnątrz.

Na czym polega leczenie fizjoterapeutyczne kolana biegacza?

Postępowanie fizjoterapeutyczne w przypadku kolana biegacza zazwyczaj jest zachowawcze i polega na prowadzeniu celowanej rehabilitacji. W pierwszym etapie leczenia szczególnie ważne jest czasowe zaprzestanie treningów lub ograniczenie ich do aktywności, które nie powodują dolegliwości czy też wprowadzenie treningu zastępczego. Następnie należy wprowadzić działania mające na celu opanowanie stanu zapalnego, dolegliwości bólowych oraz obrzęku w myśl zasady RICE. Dodatkowo można zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen). W kolejnym etapie postępowanie rehabilitacyjne powinno być ukierunkowane na rozluźnienie pasma biodrowo-piszczelowego oraz wzmocnienie mięśnia pośladkowego średniego. Jest to także czas na zidentyfikowanie czynników biomechanicznych oraz błędów treningowych, które wywołały dolegliwości, co stanowi kluczowy element wpływający na zminimalizowanie ryzyka powstania ponownego urazu.

Po czym rozpoznamy, że to kolano biegacza?

Do głównych i charakterystycznych objawów kolana biegacza zaliczamy:

  • Piekący, ostry ból w bocznym przedziale stawu kolanowego, w okolicy nadkłykcia bocznego kości udowej lub na całym obszarze ITB,
  • ból o charakterze rozlanym, trudny do punktowej lokalizacji,
  • dolegliwości nasilają się podczas aktywności fizycznej, wchodzenia po schodach oraz wstawania z pozycji siedzącej, natomiast maleją podczas wyprostu kolana,
  • dolegliwości występują przy każdym treningu, po prawie takim samym dystansie i nie ustają, gdy wysiłek jest kontynuowany,
  • obrzęk i zaczerwienienie w miejscu urazu
  • ograniczenie funkcji kończyny.

Kontakt

Dworska 1B, 30-314 Kraków
rejestracja@dworska.pl

Godziny otwarcia

Poniedziałek:
7:30 - 20:30
Wtorek:
7:30 - 20:30
Środa:
7:30 - 20:30
Czwartek:
7:30 - 20:30
Piątek:
7:30 - 20:30
Sobota:
7:30 - 14:00
Niedziela:
nieczynne
lokalizacja parkingu

Parking koło Nowej Ortopedii - wjazd od ulicy Bułhaka