Ból piszczeli to objaw bardzo często zmuszający osoby aktywne sportowo do przerwy w treningach. Najczęściej spotykane przyczyny dolegliwości obejmują shin-splints (zespół stresu przyśrodkowej krawędzi piszczeli), złamania zmęczeniowe oraz inne patologie, które niekiedy są przez pacjentów ignorowane i w związku z tym wykazują tendencję do nawrotów. Dowiedz się więcej na temat możliwych przyczyn bólu przedniej strony podudzia, jaki specjalista może zdiagnozować ból okolicy piszczeli oraz jak można zapobiegać nawrotom tych problemów.
Umów wizytę u ortopedy diagnozującego ból piszczeli
Wybierz lekarza z listy i umów wizytę przez www lub ZADZWOŃ: 12 352 25 25.
Gdzie leży piszczel, kość piszczelowa?
Piszczel to większa z kości podudzia (druga węższa kość to tzw. strzałka). Przedni brzeg kości piszczelowej jest dość łatwo wyczuwalny palpacyjnie z przodu podudzia jako twardy grzebień biegnący od góry nieco poniżej guzowatości piszczeli (owalnego twardego guzka kilka centymetrów pod rzepką) w dół aż do okolicy stawu skokowego. Bóle piszczeli mogą być wyczuwalne bezpośrednio na kości lub też dodatkowo w obrębie tkanek miękkich przylegających przyśrodkowo do dolnego odcinka piszczeli.
Najczęstsze przyczyny bólu w okolicy kości piszczelowej
- złamania zmęczeniowe - mikrozłamania kości piszczelowej,
- zapalenie okostnej kości piszczelowej,
- przeciążenie ścięgien mięśni przyczepiających się do kości piszczelowej,
- ucisk nerwu obwodowego, korzenia nerwowego w zmianach zwyrodnieniowych kręgosłupa (przy bólu promieniującym do piszczeli).
Kto jest najbardziej narażony na bóle piszczeli?
- biegacze długodystansowi trenujący na twardym podłożu (asfalcie, betonowych chodnikach) ze względu na zwiększone ryzyko przewlekłych urazów w obrębie kończyny dolnej,
- biegacze z nadmierną masą ciała,
- nieprawidłowa technika biegu, spowodowana m.in. przez brak odpowiedniej rehabilitacji po przebytych kontuzjach w obrębie dotkniętej kończyny dolnej.
- biegacze z zaburzoną stabilizacją stawu biodrowego najczęściej wynikającą z osłabienia mięśni pośladkowych średnich,
- kobiety-biegaczki ze względu na szerszą miednicę i zwiększone doboczne przesunięcie miednicy podczas lądowania na jednej nodze,
- osoby z nadmierną pronacją stopy (pomiar opadania kości łódkowatej stopy), która niekorzystnie zwiększa obciążenie głębokich mięśni grupy tylnej podudzia przyczepiających się do kości piszczelowej,
- osoby ze zmianami zwyrodnieniowymi odcinka lędźwiowego kręgosłupa (przy bólu promieniującym do podudzia).
Co oznacza określenie "shin splints"?
Termin „shin splints” odnosi się do rozlanego bólu wzdłuż wewnętrznej krawędzi kości piszczelowej, najczęściej związanym z aktywnością. Przyczyną jest najczęściej przeciążenie ścięgien mięśni przyczepiających się do piszczeli oraz możliwie powiązane z tym zapalenie okostnej kości piszczelowej. Zespół stresu przyśrodkowej kości piszczelowej (MTSS) jest częstym schorzeniem u aktywnych osób, najczęściej biegaczy, chodziarzy długodystansowych, czasami również tancerzy.
Nomenklatura shin splints historycznie obejmowała również takie terminy jak zespół stresu przyśrodkowej krawędzi piszczeli (MTSS, medial tibial stress syndrome) oraz zespół mięśnia płaszczkowatego.
Ból piszczeli podczas biegania na dole od wewnętrznej strony - shin splints
Chociaż objawy shin-splints są zlokalizowane na styku powięzi podudzia i kości piszczelowej, istnieją dowody na to, że shin splints wiąże się z określonymi zmianami kostnymi. Podstawowy proces patofizjologiczny prowadzący do shin splints jest związany z kumulacją mikrouszkodzeń w wartwie korowej dystalnego odcinka kości piszczelowej. Zwykle w miejscu urazu kości rozwija się zapalenie okostnej, które koreluje również z tkliwością przyczepów ścięgnistych mięśnia płaszczkowatego, zginacza długiego palców oraz mięśnia piszczelowego tylnego. Biorąc pod uwagę mechaniczne połączenie włókien Sharpeya, które przenikają i łączą powięź oraz okostną z kością, uważa się, że powtarzające się pociągnięcia napiętych mięśni mogą stanowić przyczynę zapalenia okostnej i mikrourazów korowych. Jak dotąd jednak pozostaje niejasne, czy zapalenie okostnej występuje przed mikrourazami korowymi, czy odwrotnie.
Shin splints rozpoznaje się na podstawie występowania cech objawów:
- ból wywołany wysiłkiem fizycznym, odczuwany wzdłuż dystalnych dwóch trzecich przyśrodkowej części kości piszczelowej,
- ból wywołany wysiłkiem stopniowo zmniejsza się wraz z wydłużaniem czasu odpoczynku,
- brak towarzyszących objawów takich jak: powtarzające się skurcze mięśni, palący ból tylnej części łydki, obrzmienie łydki, zanik tętna na stopie lub drętwienie/mrowienie kończyny.
Ból piszczeli z przodu
Złamania przeciążeniowe pojawiają się w wyniku nadmiernego obciążania kości, gdy częstość mikrozłamań przekracza tempo naprawy kości. Typowe złamania zmęczeniowe kości piszczelowej mogą być trudne do odróżnienia od shin-splints i prawdopodobnie stanowią część tego samego kontinuum urazów kości piszczelowej. Złamania przeciążeniowe przedniej części korówki piszczeli charakteryzują się bolesnością punktową wzdłuż kości piszczelowej, nierzadko w odcinkach kości położonych wyżej niż shin splints. Ból piszczeli z przodu może być wywołany również bezpośrednim urazem mechanicznym, np, uderzeniem w piszczel twardym przedmiotem lub długotrwałym klęczeniem na nierównej powierzchni.
Ból piszczeli po jeździe na nartach
Bóle z przodu piszczeli mogą być także wywołane przez nieodpowiednie dopasowanie butów narciarskich, których język kumuluje naciski w okolicy kości piszczelowej. Rozwiązaniem na tego typu dolegliwość jest skorzystanie z usług bootfittingu, w tym modyfikacji butów narciarskich do indywidualnego kształtu nóg narciarza.
Ból piszczeli w spoczynku i w nocy
Stały ból kości piszczelowej, który nie został poprzedzony upadkiem, uderzeniem w podudzie czy wzmożoną aktywnością fizyczną, może wskazywać na przewlekłą chorobę kości. Jedną z możliwości jest rozwijacy się nowotwór. Bardzo istotne jest w tym wypadku szybkie zgłoszenie się do lekarza celem rozpoznania przyczyny bólu.
Ból promieniujący do piszczeli
Ból promieniujący do okolicy piszczeli, odczuwany bardziej powierzchownie (nie w kości) może świadczyć o rozwoju różnego rodzaju schorzeń neurologicznych. Ból neuropatyczny można podejrzewać, gdy jednocześnie obserwowane są zaburzenia czucia, drętwienie i mrowienie kończyny. Czasami ból towarzyszący rwie udowej promieniuje z przedniej powierzchni uda na część wewnętrznej powierzchni podudzia, dając wrażenie bólu promieniującego do górnej części piszczeli. Ortopeda w tym wypadku może skierować pacjenta na rehabilitację i/lub zlecić dodatkową konsultację u lekarza neurologa lub lekarza neurochirurga.
Inne nietypowe schorzenia okolicy podudzia
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych rozwija się w następstwie wzrostu ciśnienia w obrębie zamkniętego przedziału przedniego podudzia. W obrębie przednio-bocznej strony poudzia (bocznie względem kości piszczelowej) stopniowo narasta ból, który wynika z zaburzenia krążenia krwi, zaburzenia unerwienia i upośledzenia czynności mięśni. W razie braku rozpoznania i rozpoczęcia leczenia może rozwinąć się niedokrwienie tkanek, a następnie ich martwica prowadząca do nieodwracalnego upośledzenia mięśni grupy przedniej podudzia. W razie podejrzenia zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych ortopeda skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty, który dokona pomiaru ciśnienia w przedziale poudzia i w razie potrzeby zastosuje odpowiednie leczenie.
Zespół usidlenia tętnicy podkolanowej objawia się narastającym bólem podudzia podczas chodzenia lub wysiłku fizycznego wskutek ucisku tętnicy podkolanowej przez struktury anatomiczne stawu kolanowego lub przerost mięśni w dole podkolanowym. Rozpoznanie tego schorzenia wymaga przeprowadzenia dodatkowych badań oceniających przepływ krwi przez tętnicę podkolanową podczas wykonywania ruchów kończyną dolną (gdy napinane są mięśnie).
Jakie badania wykonać by zdiagnozować przyczynę bólu piszczeli?
Wizyta u ortopedy, analiza badań obrazowych
Podczas wizyty ortopeda zbierze dokładny wywiad dotyczący lokalizacji, charakteru oraz czynników wyzwalających ból piszczeli. Następnie lekarz przeprowadzi badanie fizykalne, które obejmuje badanie palpacyjne bolesnej okolicy, ocenę napięcia mięśni podudzia, obecność ewentualnych obrzęków, zmian naczyniowych lub innych mniej typowych objawów. U znacznej części pacjentów diagnozę można postawić na podstawie wywiadu i badania fizykalnego uzupełnionego badaniem USG, na którym np. widać zmiany przeciążeniowe ścięgien mięśni. Jeżeli istnieje potrzeba poszerzenia diagnostyki (ból występuje w nocy, jest niezależny od wysiłku lub promieniuje) ortopeda może zlecić wykonanie dodatkowych badań obrazowych: zdjęć RTG, rezonansu magnetycznego podudzia, USG naczyń. Jeżeli pacjent zgłasza promieniujący ból piszczeli od kręgosłupa, ortopeda rozszerzy diagnostykę o odcinek lędźwiowy kręgosłupa lub wyśle pacjenta do odpowiedniego specjalisty (np. neurologa).
Wizyta u fizjoterapeuty - ocena funkcjonalna, analiza techniki biegu
W Szpitalu Dworska w Krakowie istnieje możliwość kompleksowej oceny wzorca chodu i biegu poprzez:
- analizę slow motion biegu na bieżni mechanicznej,
- komputerowe badanie barodometryczne rozkładu nacisków pod stopami podczas chodu i biegu za pomocą specjalnej maty z czujnikami,
- badanie siły mięśniowej systemem Biodex (np. celem wykrycia dysbalansu między prawą a lewą kończyną).
Oprócz tego fizjoterapeuta zawsze przeprowadza ogólną ocenę funkcjonalną z użyciem protokołu FMS (Functional Movement Screen). Na tej podstawie nie tylko wykrywa nieprawidłowości w technice biegu, ale także wskazuje na potencjalne tego przyczyny. Fizjoterapeuta układa plan terapii nakierowany na poprawę najsłabszych ogniw układu ruchu, co maksymalizuje efekty rehabilitacji uzyskiwane w jak najkrótszym czasie.
Leczenie bólu piszczeli
Leczenie dolegliwości bólowych okolicy piszczeli powinno być uzależnione od przyczyn, które je wywołały. W większości przypadków shin spints oraz złamań zmęczeniowych wystarczające pozostaje leczenie zachowawcze: odpoczynek oraz odpowiednio pokierowana fizjoterapia. Rolą rehabilitacji jest przywrócenie równowagi napięć mięśniowo-powięziowych mających wpływ na naprężenia kości piszczelowej. Efekt ten można uzyskać po wnikliwym badaniu fizjoterapeutycznym i zaplanowaniu sesji terapii manualnych oraz ćwiczeń. Rola ortopedy w leczeniu bólu piszczeli polega na ewentualnym doborze leków przeciwbólowych oraz kontroli procesu gojenia. Ortopeda wraz z fizjoterapeutą prowadzą plan terapii.
Ćwiczenia na ból piszczeli
Trening rehabilitacyjny pod nadzorem fizjoterapeuty przynosi korzyści takie jak:
- poprawę najsłabszych punktów układu łańcucha kinematycznego ciała sportowca oraz regularną kontrolę progresu terapii - w Szpitalu Dworska w Krakowie dysponujemy nowoczesnymi urządzeniami pomiarowymi, np. Biodex System, mata FreeMed, platforma balansowa Sigma,
- naukę umiejętności aktywnej mięśniowej stabilizacji stawów, co często bywa zaniedbywane przez sportowców trenujących dyscypliny wytrzymałościowe lub wykonywane w nieprawidłowy sposób,
- optymalny wzrost obciążenia - bezpieczny dla problemu z piszczelami, a umożliwiający jak najszybszy powrót do formy poprzez dobór zmodyfikowanych ćwiczeń.
Trening rehabilitacyjny w Szpitalu Dworska w Krakowie prowadzony jest z użyciem profesjonalnych urządzeń: Keiser Functional Trainer to treningu siłowego, platformy Vertimax V8 m.in. do treningu szybkości i siły eksplozywnej, bieżni Woodway amortyzującej wstrząsy związane z lądowaniem kończyny podczas biegu.
Leczenie domowe - doraźna pomoc w bólach piszczeli
- co 2-3 godziny stosuj okłady z lodu (lub worek mrożonych warzyw) zawinięte w ręcznik - czas trwania pojedynczego zabiegu 15-20 minut,
- jeśli ból jest silny i nie pozwala zasnąć, możesz zażyć doustnie paracetamol lub ibuprofen,
- w fazie zmniejszenia dolegliwości spróbuj wykonać lekkie ćwiczenia rozciągające mięśni łydek.
Maść na ból piszczeli
Stosowanie maści o właściwościach przeciwbólowych i przeciwzapalnych pomaga złagodzić ból, ale w dłuższej perspektywie czasu nie niweluje przyczyny biomechanicznej dolegliwości. Jeżeli po 3 dniach stosowania maści ból nadal nie ustaje, pilnie udaj się do lekarza ortopedy lub fizjoterapeuty.
Czego nie wolno robić?
- nie kontynuuj ćwiczeń, które wywołały pojawienie się objawów aż do ich ustania przez około tydzień czasu,
- nie spiesz się z powrotem do aktywności na najwyższym poziomie, zamiast tego powoli odbudowuj formę i zwiększaj intensywność ćwiczeń pod nadzorem fizjoterapeuty.
Jak zapobiegać bólom piszczeli u sportowców - wskazówki w pigułce
Chociaż nie zawsze możesz w 100% zapobiec rozwojowi shin splints, możesz zmniejszyć ryzyko nawrotu tego problemu poprzez:
- odpowiednią rogrzewkę przed treningiem i rozciąganie mięśni kończyny dolnej po treningu,
- poprawę techniki biegu z udziałem fizjoterapeuty i trenera,
- dobór odpowiednich butów do biegania (zwłaszcza gdy jeszcze nie zrzuciłeś nadmiarowych kilogramów lub biegasz głównie po twardym podłożu),
- noszenie indywidualnych wkładek do butów (jeśli masz duże płaskostopie) - ograniczenie nadmiernej pronacji może zmniejszyć ryzyko przeciążenia mięśni podudzia,
- dostosuj wzrost objętości treningowej do aktualnych możliwości Twojego organizmu, unikaj przetrenowania,
- uzupełniaj treningi biegowe innymi formami aktywności, np. basenem, jogą, pilatesem lub jazdą na rowerze,
- traktuj pierwsze symptomy dyskomfortu w okolicy piszczeli jako wskazówkę co do potrzeby zwiększania regeneracji, zmniejsz poziom aktywności i skonsultuj się z fizjoterapeutą. Nie próbuj na własną rękę "rozbiegać bólu"- możesz tym tylko niepotrzebnie pogorszyć sytuację.
Umów wizytę u ortopedy, który zdiagnozuje ból piszczeli
Wybierz lekarza z listy i umów wizytę przez www lub ZADZWOŃ: 12 352 25 25.
Umów wizytę u fizjoterapeuty
-
Źródła:
- Reinking, M. F., Austin, T. M., Richter, R. R., & Krieger, M. M. (2017). Medial Tibial Stress Syndrome in Active Individuals: A Systematic Review and Meta-analysis of Risk Factors. Sports Health, 9(3), 252-261.
- McClure CJ, Oh R. Medial Tibial Stress Syndrome. [Updated 2022 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan.
