Kręgozmyk (spondylolisteza) polega na nieprawidłowym przesunięciu się kręgów względem siebie – wyżej położony kręg ulega ześlizgowi do przodu lub do tyłu względem kręgu położonego niżej. Kręgozmyk wiąże się z wystąpieniem niestabilności kręgosłupa – im większy ześlizg kręgu tym większy stopień niestabilności. Kręgozmyk najczęściej występuje w obrębie odcinka lędźwiowego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, zwykle na poziomie L5/S1. Kręgozmyki niewielkiego stopnia nie zawsze dają dolegliwości bólowe. Większe zsunięcie się kręgu może skutkować bólem, pogorszeniem sprawności oraz wystąpieniem objawów neurologicznych.
Umów wizytę teraz - do lekarza specjalizującego się w leczeniu kręgozmyku w naszym szpitalu
Rodzaje kręgozmyku
Kręgozmyk przedni (anteriolisteza) i kręgozmyk tylny (retrolisteza)
Kręgozmyk przedni polega na „ześlizgnięciu” się ku przodowi górnego kręgu wraz z wyżej położonym odcinkiem kręgosłupa względem niżej położonego kręgu. Przesunięciu kolumny kręgosłupa może (choć nie musi) towarzyszyć uszkodzenie struktur kostnych oraz ucisk na korzenie nerwowe.
W przebiegu kręgozmyku tylnego dochodzi do przesunięcia się do tyłu kręgu wraz z wyżej położonym odcinkiem kręgosłupa. Przyczyną są najczęściej zmiany zwyrodnieniowe, spłycenie lordozy lędźwiowej oraz zmiany destrukcyjne spowodowane chorobami zapalnymi układu ruchu.
Kręgozmyk rzekomy
Kręgozmyk rzekomy przebiega bez przerwania ciągłości łuku kręgu. Do powstania kręgozmyku rzekomego dochodzi najczęściej wskutek degeneracji krążka międzykręgowego i zmian zwyrodnieniowych stawów międzykręgowych na tym samym poziomie. W przebiegu kręgozmyku rzekomego często obserwuje się usztywnienie i pogłębienie kifozy piersiowej oraz ograniczenie wyprostu w stawach biodrowych. „Usztywnienie” przyległych segmentów ciała wymusza kompensacyjną nadmierną ruchomość w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Problem pogłębia otyłość, siedzący tryb życia oraz słaba zdolność mięśni głębokich do hamowania ruchów translatorycznych kręgów. Nieaktywny lub zbyt późno aktywowany mięsień wielodzielny kręgosłupa nie usztywnia efektywnie kolumn kręgosłupa, co prowadzi do powtarzanych niekontrolowanych ruchów zsuwania się kręgów i rozwoju niestabilności. Duże znaczenie dla profilaktyki kręgozmyku ma trening mięśni stabilizujących odcinek lędźwiowy kręgosłupa oraz nauka poprawnej mechaniki ciała podczas codziennych czynności i pracy zawodowej.
Kręgozmyk prawdziwy
Kręgozmyk prawdziwy przebiega z przerwaniem ciągłości łuku kręgu. Rozwija się on na podłożu tzw. spondylolizy (kręgoszczeliny) czyli złamania w części międzystawowej łuku kręgu. Spondyloliza może stanowić efekt kumulacji przeciążeń kręgosłupa lub powstać w wyniku urazu wysokoenergetycznego (np. podczas wypadku komunikacyjnego).
W przebiegu kręgozmyku prawdziwego przemieszczeniu ulega trzon, przednia część łuku, wyrostki poprzeczne i wyrostki stawowe górne kręgu wraz z odcinkiem kręgosłupa położonym wyżej od miejsca kręgozmyku. Wyrostek kolczysty, wyrostki stawowe tylne oraz tylna część łuku pozostają na swoim miejscu.
Kręgozmyk dysplastyczny
Przyczyną kręgozmyku dysplastycznego jest wrodzona nieprawidłowa budowa stawów międzywyrostkowych i/lub nieprawidłowy kształt łuku kręgu. Ten typ kręgozmyku rozpoznawany jest zwykle u dzieci.
Objawy kręgozmyku
W początkowych stadiach kręgozmyku często nie obserwuje się żadnych niepokojących objawów, ponieważ przesunięcie kręgu następuje na tyle wolno, że korzenie nerwowe mają czas na adaptację. Do wyzwolenia dolegliwości bólowych dochodzi wskutek powiększenia ześlizgu przekraczającego zdolności adaptacyjne nerwów na rozciąganie. Ostry ból występuje w momencie powstania kręgozmyku pourazowego.
Do objawów zaawansowanego stopnia kręgozmyku należą:
- ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa, który może promieniować do kończyn dolnych,
- zniekształcenie okolicy lędźwiowej – uskok w linii wyrostków kolczystych,
- nieprawdiłowe ustawienie miednicy,
- ograniczenie ruchomości kręgosłupa,
- zaburzenia czucia, niedowłady i osłabienie odruchów mięśniowych w obrębie kończyn dolnych.
Aktywność ruchowa i praca fizyczna najczęściej nasilają dolegliwości. Jeśli po okresie odpoczynku objawy powracają, wskazana jest konsultacja z lekarzem neurochirurgiem.
Kręgozmyk - diagnostyka
Poza objawami klinicznymi lekarz dokonuje oceny zdjęć rentgenowskich kręgosłupa. Ważne, aby zdjęcie RTG zostało wykonane w pozycji stojącej. Stopień ześlizgu kręgu ustala się, oceniając procentowo stosunek wielkości przesunięcia kręgu do szerokości tego kręgu:
- I: poniżej 25%
- II: 25% - 50%
- III: 50% - 75%
- IV: powyżej 75%
W przypadku występowania objawów neurologicznych wykonuje się rezonans magnetyczny kręgosłupa.
Kręgozmyk - leczenie
Leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze prowadzone jest w I stopniu oraz w wybranych przypadkach II stopnia kręgozmyku. Postępowanie polega na odpoczynku oraz podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Po ustąpieniu stanu ostrego pacjent powinien uczestniczyć w procesie rehabilitacji, która będzie miała za zadanie poprawić stabilizację mięśniową kręgosłupa. Niezmiernie istotna jest także nauka wykonywania codziennych czynności w bezpieczny sposób. Czasami lekarz może zalecić noszenie gorsetu lub pasa stabilizującego kręgosłup. Kontrola stopnia zaawansowania kręgozmyku na zdjęciach RTG przeprowadzana jest co 6-12 miesięcy lub w indywidualnie wyznaczonych przez lekarza terminach.
Leczenie operacyjne
Wskazaniem do leczenia operacyjnego jest:
- utrzymywanie się dolegliwości bólowych pomimo prowadzonej rehabilitacji (I lub II stopień),
- progres stopnia kręgozmyku, nasilenie się objawów bólowych,
- wystąpienie objawów neurologicznych pod postacią niedowładów mięśni kończyny dolnej i/lub wystąpienia nietrzymania moczu,
- III i IV stopień kręgozmyku.
Zabieg operacyjny polega na odbarczeniu uciśniętych struktur nerwowych poprzez repozycję ześlizgniętego kręgu oraz jego stabilizację. Chirurg wykorzystuje w tym celu specjalne implanty, które usztywniają wybrany odcinek kręgosłupa.
Źródło:
Wójcik Gustaw. Epidemiology and classification of lumbosacral spondylolisthesis – part II. Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(8):367-377.
Najczęściej zadawane pytania o kręgozmyk: