Palec młotkowaty to deformacja najczęściej dotycząca drugiego i trzeciego palca stopy. Obserwuje się uniesienie palca i jego zakrzywienie. Zniekształcenie stopniowo narasta, powodując bolesny konflikt grzbietu palca z noskiem obuwia. Obecność palca młotkowatego może sugerować problem z płaskostopiem poprzecznym. Skuteczne leczenie polega na operacyjnej korekcji zniekształcenia, nierzadko z uwzględnieniem korekcji haluksa i odtworzeniem prawidłowych sklepień stopy.
Umów wizytę teraz - do lekarza specjalizującego się w operacji palca młotkowatego w naszym szpitalu
Na czym polega palec młotkowaty?
Palec młotkowaty to zniekształcenie palca polegające na przeproście w stawie śródstopno-palcowym i przykurczu zgięciowym w stawie międzypaliczkowym bliższym. Złe ułożenie palców stóp wynika z dysbalansu napięć pomiędzy mięśniami prostującymi a zginającymi palce, a także z zaniku mięśni stabilizujących paliczki bliższe palców.
Objawy
Zniekształcenie palca zwiększa ryzyko konfliktu paliczka z obuwiem. Ciągły ucisk paliczka powoduje, że na grzbietowej stronie palca nad zmienionym stawem powstają bolesne otarcia i nagniotki. Wskutek uniesienia palców, głowy kości śródstopia wywierają zwiększony nacisk na podeszwę przodostopia, czego efektem są bolesne zgrubienia skóry (modzele). Palec młotkowaty w większości przypadków współwystępuje z płaskostopiem poprzecznym i koślawością palucha (haluksem), który przesuwa się w kierunku drugiego palca. W zaawansowanym stadium haluksa, paluch nachodzi na palec sąsiadujący, wymuszając jego uniesienie i utrwalając młotkowatość. Patrząc z góry na stopę, haluks i drugi palec (palec krogulczy) krzyżują się.
Przyczyny zniekształceń palców stóp
Główną przyczyną schorzenia jest noszenie nieprawidłowego obuwia. Zbyt ciasne lub wąskie buty powodują ściśnięcie, niekiedy wręcz zgniecenie palców. Wysokie obcasy przesuwają ciężar ciała na przednią część stopy i prowadzą do zsuwania się stopy w kierunku czubka buta. Ponadto, długotrwałe utrzymywanie stawów śródstopno-palcowych w zgięciu grzbietowym powoduje, że głowy kości śródstopia przypierane są do podeszwy stopy. U osób, które niewłaściwie stawiają stopę na podłożu, obciążając głównie przodostopie, częściej rozwija się bolesne płaskostopie poprzeczne.
Gdy stopa znajduje się wewnątrz szpilki czy ciasnego buta, mięśnie stóp nie mogą pracować w prawidłowy sposób. Po dłuższym okresie użytkowania nieodpowiedniego obuwia, mięśnie zawiadujące ruchem palców przestają być poprawnie aktywowane nawet podczas chodzenia boso. Dochodzi do zaniku mięśni wewnętrznych stopy stabilizujących palce, a mięśnie leżące powierzchownie stają się coraz bardziej napięte. By odwrócić ten stan, potrzeba bardzo wiele czasu. Chcąc zapobiec tworzeniu się palców młotkowatych należy więc unikać częstego noszenia źle dopasowanego obuwia, zwłaszcza zbyt ciasnych butów i szpilek.
Zniekształcenia palców znacznie częściej pojawiają się u osób z nadwagą, ponieważ nadmierna masa ciała predysponuje do szybszego obniżenia się sklepienia poprzecznego stopy. Stany zapalne stawów, np. w przebiegu chorób reumatoidalnych, również zwiększają ryzyko deformacji palców młotkowatych.
Palce młotkowate częściej występują u osób posiadających typ grecki stopy (tzw. stopa Mortona), w której drugi palec jest najdłuższym palcem w stopie. Niektóre wady anatomiczne dotyczące mięśni palców także predysponują do podwijania się palców i ich przekrzywienia.
Palce młotkowate a palce szponiaste
Palce szponiaste różnią się od palców młotkowatych istnieniem dodatkowego przykurczu w stawie międzypaliczkowym dalszym. Palec młotkowaty może występować pojedynczo i z reguły dotyczy drugiego palca stopy. Palce szponiaste występują jednocześnie we wszystkich palcach stopy oprócz palucha. Tworzeniu się schorzenia sprzyja zaburzenie napięcia mięśniowego pochodzenia centralnego (choroby centralnego układu nerwowego lub urazy neurologiczne).
Przykurcz palców u nóg występuje także w chorobie Lederhose’a (schorzeniu analogicznym do przykurczu Dupuytrena obecnego w ręce). Przyczyną podwinięcia palców w chorobie Lederhose’a jest zwłóknienie rozcięgna podeszwowego stopy. Bardzo ważne jest odróżnienie palców szponiastych czy młotkowatych od zniekształceń palców obecnych w chorobie Lederhose’a.
Jak radzić sobie z palcami młotkowatymi?
Wybór postępowania uzależniony jest od stopnia korektywności skrzywionego palca. We wczesnym stadium zniekształcenie jest jeszcze korektywne, co oznacza, że istnieje możliwość manualnego wyprostowania palca. W tym okresie działania nakierowane są na utrzymanie wyprostu w stawie międzypaliczkowym bliższym przy jednoczesnym utrzymaniu neutralnej pozycji stawu śródstopno-palcowego.
Rehabilitacja palca młotkowatego
Rehabilitacja palca skupia się na rozluźnieniu mięśni nadmiernie napiętych i skróconych oraz na manualnej mobilizacji wybranych stawów. By utrwalić efekty terapii, fizjoterapeuta przykleja na palec plaster, który utrzymuje palec w skorygowanej pozycji.
Palce młotkowate – ćwiczenia
Ćwiczenia mają za zadanie poprawić ruchomość palców oraz pobudzić do pracy mięśnie stabilizujące paliczki bliższe. Przykładowe ćwiczenia na palce młotkowate to:
- wachlarzowate rozstawianie palców,
- poruszanie pojedynczym palcem,
- prostowanie palców u nóg,
- dociskanie wyprostowanych palców do podłoża.
Ortezy na palce młotkowate
W sklepach medycznych dostępne są różne rodzaje ortez i osłon na palce młotkowate. Opaska na palec młotkowaty ogranicza deformację palca, a dzięki zastosowaniu miękkiego materiału chroni przed powstawaniem otarć i nagniotków. Usztywniacz na palec młotkowaty skuteczniej ustawia palec w skorygowanej pozycji i jednocześnie chroni przed podwijaniem się palca sąsiadującego. Ogromne znaczenie w przypadku stosowania ortez ma dobór odpowiedniego obuwia swobodnie mieszczącego wszystkie palce wraz z ortezą, ponieważ tylko wtedy możemy być pewni, że pozycja palców pozostanie prawidłowa.
Wkładki ortopedyczne
Celem wkładek ortopedycznych na palce młotkowate jest uniesienie łuku poprzecznego pelotą metatarsalną, dzięki czemu ułożenie palców doraźnie poprawia się. Efekt może być zauważalny tylko w przypadku, gdy deformacja jest korektywna. Niektóre seryjne wkładki prostujące palce młotkowate mogą posiadać wałek podpalcowy, jednak ze względu na złożoną patomechanikę zniekształcenia, taki element wkładki nie jest pożądany.
Leczenie operacyjne palców młotkowatych
Z biegiem czasu palec staje się coraz mniej elastyczny i nie możemy go już manualnie wyprostować. Niekorektywny sztywny palec podlega wyłącznie leczeniu chirurgicznemu. Korektywny stopień zniekształcenia również jest wskazaniem do operacji, jeśli występuje problem ze wzajemnym nakładaniem się lub podwijaniem palców.
Wybór metody operacyjnej zależy od rodzaju deformacji (palce młotkowate czy szponiaste) oraz od stopnia korektywności wady. Zniekształcenia korektywne przeważnie leczy się metodą tenotomii (przecięciem ścięgna zginacza) lub transferem ścięgien zginaczy na prostowniki
Deformacje niekorektywne wymagają przecięcia kości, usunięcia chrząstki stawu. Następnie można wykonać artrodezę (usztywnienie) stawu międzypaliczkowego. Jeśli przyczyną zniekształcenia jest nadmiernie długi palec lub kość śródstopia, celem uniknięcia nawrotu skraca się ich długość.
Palec stabilizuje się wewnętrznym zespoleniem, które zapewnia optymalny stopień kompresji, umożliwiając stabilny zrost kostny.
Artrodezę można też ustabilizować drutami, które wyjmuje się po około 4-6 tygodniach. W rezultacie uzyskuje się trwały efekt wyprostowanego palca. Zabieg często obejmuje również korekcje palucha koślawego i wtedy wchodzi w skład złożonej rekonstrukcji przodostopia. Chirurg koryguje przednią część stopy tak, aby przywrócić wszystkim palcom prawidłowy kształt.
Rehabilitacja po operacji palca młotkowatego
Pacjent chodzi w normalnym obuwiu, które nie uraża miejsca, gdzie wystaje na zewnątrz drut zespalający odłamy kości. Po zabiegu operacyjnym palec może być lekko obrzęknięty, zmniejsza się również jego ruchomość, ale nie wpływa to na jakość chodu.
Rehabilitacja polega na mobilizacji wybranych stawów stopy (poza stawami, które poddano artrodezie). By utrwalić efekty terapii, fizjoterapeuta przykleja na palec plaster stabilizujący jego poprawną pozycję. Bardzo ważne jest przywrócenie prawidłowego obciążenia stopy w pozycji stojącej i w poszczególnych fazach podporowych chodu. Plastrowanie w celu utrzymania prawidłowej pozycji palca najważniejsze jest w pierwszym miesiącu po operacji – bezpośrednio po niej.
Z uwagi na fakt, że palce młotkowate najczęściej występują u osób noszących zbyt ciasne i źle dopasowane buty, istotna jest edukacja pacjentów w zakresie modyfikacji obuwia. Po operacji nie wolno powracać do starych nawyków i użytkować butów na obcasie, ponieważ mogłoby się to wiązać z urazem operowanego palca.
Ważne informacje
Czas trwania zabiegu ( zależny od metody) |
20- 40 minuut |
Badania wymagane do zabiegu | nie są konieczne |
Znieczulenie | blok palca, przodostopia lub okołokostkowy |
Pobyt w Szpitalu | 1- 2 godziny po zabiegu |
Okres znacznej dysfunkcji | 2-4 dni |
Okres ograniczonej dysfunkcji | 1-4 tygodni |
Zdjęcie szwów - pierwsza wizyta | brak lub 12-18 dni |
Zmiana opatrunków | co 4 dni |
Przeciwwskazania do zabiegu | indywidualne |
Najczęściej zadawane pytania o palce młotkowate: