Terminem „łokieć tenisisty” określa się dolegliwość, która objawia się bólem w okolicy nadkłykcia bocznego kości ramiennej, nasilającym się podczas prostowania palców i nadgarstka. Dolegliwościom bólowym często towarzyszą zaburzenia siły i obniżenie funkcji kończyny górnej. Pacjenci cierpiący na łokieć tenisisty skarżą się również na objawy słabości w nadgarstku. Kiedyś określeniem „łokieć tenisisty” nazywano zapalenie nadkłykcia bocznego. Dzisiejszy stan wiedzy pozwala na stwierdzenie, że objawy łokcia tenisisty nie są wynikiem stanu zapalnego a patologii mięśni prostownika nadgarstka.
Prowadzimy leczenie łokcia tenisisty -> Terapią falą uderzeniową FSWT
Umów wizytę teraz - do lekarza specjalizującego się w leczeniu łokcia tenisisty w naszym szpitalu
Jakie są przyczyny łokcia tenisisty?
Przyczyną łokcia tenisisty jest – najogólniej mówiąc – przeciążenie mięśni prostowników nadgarstka w miejscu ich przyczepów do nadkłykcia bocznego kości ramiennej. Na skutek powtarzających się przeciążeń i mikrourazów dochodzi do zmian zwyrodnieniowych w okolicy ścięgna prostowników. Na skutek zerwania struktury wewnętrznej ścięgien dochodzi do degeneracji komórek i macierzy, zaburzenia syntezy kolagenu a także przerostu naczyń, co prowadzi do pojawienia się zmian przerostowych - przerostów naczyniowo- fibroblastycznych. Zmiany te powodują zwiększone napięcie mięśni a nawet ich skrócenie, co z kolei jest przyczyną jeszcze większego obciążenia ich przyczepów. Dolegliwości te nasilają objawy łokcia tenisisty, stad pacjenci, którzy nie są leczeni w odpowiedni sposób, mogą cierpieć z powodu tego schorzenia przez długie lata.
Łokieć tenisisty czy zapalenie ścięgna?
Przez wiele lat ból pojawiający się przy łokciu tenisisty łączono ze stanem zapalnym ścięgna prostowników przedramienia (tendinitis). Dziś przyjmuje się powszechnie, że dolegliwości bólowe związane są ze zmianami zwyrodnieniowymi w okolicy ścięgna prostowników – głównie mięśnia prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka (tendidosis). Zmiana kierunku myślenia nastąpiła w latach 90-tych XX w, dzięki badaniom histopatologicznym, które nie potwierdziły występowania stanu zapalnego w miejscu powstawania bólu. Stwierdzały natomiast występowanie zmian będących następstwem mikrourazów i degeneracji ścięgien w wyniku ich przeciążania. Nie wszyscy naukowcy są zgodni co do tej tezy. W literaturze niestety często nadal, najczęściej błędnie, używa się określenia tendinitis (stan zapalny ścięgna), gdy tymczasem schorzenie powinno być określane jako tendidosis (zmiany zwyrodnieniowe ścięgna). Tymczasem dla postawienia dokładnej diagnozy i określenia odpowiedniego sposobu leczenia ważne jest dokładne poznanie przyczyny bólu..
Jak rozpoznać łokieć tenisisty?
Ból przy łokciu tenisisty pojawia się po bocznej stronie łokcia i może promieniować do części grzbietowej przedramienia i dłoni. Pacjenci uskarżają się na nasilanie się bólu podczas prostowania palców, nadgarstka i łokcia. Najczęściej silny ból pojawia się podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów, wykonywanie ruchów rotacyjnych - zakręcania lub odkręcania (słoików, śrubek itd.), uścisku dłoni przy powitaniu. Ból może być tak silny, że niektórzy pacjenci nie są w stanie podnieść nawet szklanki z wodą. Dodatkowo może pojawić się osłabienie siły nadgarstka oraz osłabienie funkcji kończyny górnej.
Łokieć tenisisty – diagnostyka
Aby skutecznie leczyć dolegliwości związane z łokciem tenisisty, niezbędne jest postawienie prawidłowej diagnozy. Wymienione wyżej objawy bólowe nie zawsze muszą być związane ze zmianami zwyrodnieniowymi ścięgien. Przyczyną bólu może być np. dyskopatia kręgosłupa szyjnego, powodująca rwę barkową, przy której ból – podobnie jak przy łokciu tenisisty - promieniuje wzdłuż kończyny górnej.
Aby postawić prawidłowa diagnozę, lekarz ortopeda przeprowadza najpierw dokładny wywiad a następnie badanie przedmiotowe. Podczas wywiadu lekarz powinien zwrócić uwagę na okoliczności, w jakich pojawia i nasila się ból (czynności polegające na zakręcaniu, praca przy komputerze, noszenie ciężkich bagaży, zakupów, posługiwanie się nożem podczas gotowania) a także zapytać, czy bezpośrednio przed jego pojawianiem się nie doszło np. do zmiany sposobu treningu, zakupu nowej myszki, zmiany klawiatury komputera lub ustawienia biurka.
Na występowanie łokcia tenisisty wskazuje również ból nasilający się przy próbach prostowania nadgarstka, tkliwość palpacyjna okolicy nadkłykcia bocznego i osłabienie siły chwytu. Lekarz może przeprowadzić również test Milla (pojawienie się bólu w nadkłykciu bocznym podczas próby biernego zgięcia palców i nadgarstków) oraz test Maudsleya (występowanie bólu podczas oporowego wyprostu trzeciego palca, przy prostym stawie łokciowym). Dodatnie próby Milla i Maudsleya wskazują na występowanie łokcia tenisisty. Dodatkowo lekarz może skierować pacjenta na badania USG, zalecić wykonanie zdjęcia rentgenowskiego, rezonansu magnetycznego lub elektromiografii. Badania te pomagają w wykluczeniu innych niż zmiany zwyrodnieniowe ścięgna przyczyn powstawania bólu (np. rwę barkową).
Objawy łokcia tenisisty mogą imitować dolegliwości wynikające z ucisku nerwu międzykostnego tylnego.
U kogo występuje łokieć tenisisty?
Wbrew nazwie, schorzenie to nie dotyczy jedynie tenisistów. Rzeczywiście, są oni w grupie ryzyka – przyczyną pojawienia się dolegliwości bólowych jest u nich spóźniony bekhend lub ruch odbicia piłki „prowadzony łokciem”, co powoduje przeciążenie przyczepów mięśni prostowników nadgarstka.
Zdecydowana większość pacjentów, u których zdiagnozowano łokieć tenisisty to osoby, które nie grają w tenisa. Narażone na nią są przede wszystkim osoby, które w swojej pracy używają siły rąk, szczególnie jeśli wykonują stale takie same ruchy, powtarzane wielokrotnie. Będą to na przykład budowlańcy, hydraulicy, mechanicy, malarze, stolarze, osoby pracujące w zakładach produkcyjnych, szwaczki, muzycy. Dużą grupę chorych stanowią również osoby, których praca wiąże się ze stałym używaniem komputera – programiści, graficy komputerowi, pracownicy biurowi a nawet pisarze. Łokieć tenisisty występuje również często wśród osób czynnie uprawiających sport – ćwiczących dużo na siłowni, zwłaszcza jeśli intensywnie obciążają mięśnie przedramion. Schorzenie to pojawia się zwykle po 40 roku życia.
Łokieć tenisisty – leczenie
Proces leczenia łokcia tenisisty należy rozpocząć od wyeliminowania przyczyny powstawania bólu. Aby zmniejszyć dolegliwości bólowe można doraźnie zastosować zimne okłady a także środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Należy pamiętać jednak, że dadzą one jedynie krótkotrwałą ulgę, nie eliminując przyczyny powstawania bólu.
Przede wszystkim zaleca się ograniczenie czynności prowokujących ból, przy czym nie należy całkowicie unieruchamiać kończyny, gdyż może to prowadzić do zaniku mięśni i opóźnić proces rehabilitacji. Nie zawsze możliwe jest zaprzestanie wykonywania ruchów powodujących ból – pacjenci są zmuszeni kontynuować pracę, która przyczyniła się do powstania zmian zwyrodnieniowych. Niekiedy jednak wystarczy niewielka modyfikacja sposobu pracy, aby odciążyć mięśnie i uzyskać znaczną poprawę. Zaleca się minimalizowanie ruchów powodujących napięcie mięśni prostowników nadgarstka oraz unikanie ruchów rotacyjnych – np. przy wkręcaniu i wykręcaniu. W przypadku tenisistów kluczową rolę będzie grało tu poprawienie techniki uderzenia rakietą a w przypadku osób dużo trenujących na siłowni – poprawa techniki podnoszenia sztangi i korzystania z maszyn oporowych. Jeśli praca pacjenta wiąże się z długotrwałym pisaniem na klawiaturze, powinien on zadbać o właściwe ułożenie rąk podczas pracy. Pomóc może również zastosowanie żelowych podkładek pod nadgarstek. Każda z tych metod powinna być jednak skonsultowana z lekarzem lub fizjoterapeutą, aby uniknąć komplikacji i pogorszenia stanu degeneracji ścięgien poprzez nieodpowiednie ich stosowanie.
Fizjoterapia w leczeniu łokcia tenisisty
Zabiegi fizjoterapeutyczne w leczeniu łokcia tenisisty mają na celu wyeliminowanie przyczyny bólu, usprawnienie funkcji kończyny i zwiększenie siły mięśni. Czas trwania leczenia uzależniony jest od stopnia zmian zwyrodnieniowych i ich charakteru. Należy jednak pamiętać, że fizjoterapia nie spowoduje regeneracji zmian zwyrodnieniowych. Ulgę w bólu przynieść może terapia manualna czy masaż poprzeczny. Aby odciążyć przyczepy mięśnia prostownika stosuje się kinesiotaping lub specjalne ortezy (opaska na łokieć tenisisty) – są to jednak środki doraźne i nie powinny być stosowane zbyt długo, aby nie doszło do zaniku mięśni a w konsekwencji do opóźnienia rehabilitacji. Fizjoterapeuta może zalecić również wykonywanie ćwiczeń rozciągających mięśnie prostowników.
Nieinwazyjne metody leczenia łokcia tenisisty
Leczenie łokcia tenisisty ma na celu stymulowanie procesów regeneracyjnych. Dobre efekty daje tu na przykład terapia falą uderzeniową (ESWT), która nie dość, że działa przeciwbólowo, to jeszcze stymuluje regenerację zwyrodniałych fragmentów ścięgna.
Lekarz może zalecić również podawanie zastrzyków z osoczem z stężonymi płytkami. Osocze odwirowywane jest z własnej krwi pacjenta i podawane bezpośrednio w miejsce powstania zmian zwyrodnieniowych. Osocze wspomaga regenerację uszkodzonych tkanek.
Kolejną małoinwazyjną metodą leczenia łokcia tenisisty jest terapia Topaz. Polega ona na wprowadzeniu przez niewielkie nacięcie w skórze elektrody i oddziaływaniu na chore tkanki energią fali radiowej, która powoduje pobudzenie procesów regeneracji uszkodzonego ścięgna.
W fazie zdrowienia bardzo ważne jest również osobiste zaangażowanie pacjenta i wykonywanie przez niego odpowiednio dobranych przez lekarza lub fizjoterapeutę ćwiczeń, które mają na celu wzmocnienie mięśni przedramienia oraz poprawienie siły chwytu i zdolności manipulacyjnych.
Leki przeciwzapalne a łokieć tenisisty
Jako że łokieć tenisisty nie jest powodowany poprzez występowanie stanu zapalnego, leczenia nie opiera się dziś na podawaniu leków przeciwzapalnych. Nowe podejście do zagadnienia mówi, że niesterydowe leki przeciwzapalne nie dość, że nie leczą przyczyny bólu, to jeszcze powstrzymują procesy regeneracyjne a tym samym odwlekają moment wyleczenia. Stąd unika się podawania zarówno zastrzyków jak i maści przeciwzapalnych.
Nie zaleca się również obecnie stosowania w leczeniu łokcia tenisisty iniekcji sterydowych (tzw. blokada). Jedynie w wyjątkowych przypadkach, w silnym bólu czy stanie z ostrym obrzękiem, który uniemożliwia pacjentowi funkcjonowanie stosuje się iniekcje sterydowe jako środek doraźny. Podanie sterydów umożliwia pacjentowi powrót do normalnego życia ale może być stosowane przez krótki czas. W pozostałych przypadkach – kiedy pacjent może w miarę normalnie funkcjonować – podanie sterydów jest niewskazane. Sterydy niszczą włókna kolagenowe i w konsekwencji mogą doprowadzić do jeszcze większych zmian degeneracyjnych w ścięgnach. Ponadto terapia sterydowa wyklucza leczenie biologiczne (zastrzyki z osocza) a tym samym odwleka moment wyleczenia.
Leczenie operacyjne łokcia tenisisty
Współczesny stan wiedzy na temat przyczyn pojawiania się łokcia tenisisty pozwala w zdecydowanej większości przypadków na wyleczenie metodami nieinwazyjnymi. Odpowiednia rehabilitacja i zaangażowanie ze strony pacjenta w wykonywanie zaleconych ćwiczeń oraz profilaktyka leczenia dają duże szanse na całkowitą regenerację zwyrodniałych ścięgien i zlikwidowanie przyczyny dolegliwości bólowych bez konieczności interwencji chirurgicznej. Jest jednak część przypadków, kiedy operacja łokcia tenisisty jest nieunikniona. Jeśli po roku leczenia zachowawczego pacjent nadal cierpi na dolegliwości bólowe lub jeśli ból jest tak silny, że uniemożliwia funkcjonowanie – lekarz kwalifikuje pacjenta do leczenia operacyjnego. Operacja łokcia tenisisty polega na resekcji ognisk martwicy z pola przyczepu ścięgien prostowników promieniowych nadgarstka. Zadaniem lekarza operującego jest usunięcie zdegenerowanych fragmentów ścięgna i oczyszczenie tkanek. Niekiedy stosuje się też przesunięcie za pomocą specjalnych kotwic przyczepu mięśnia prostownika, co pozwala na jego odciążenie. Operacyjne leczenie łokcia tenisisty jest niemal zawsze ostatecznością i stosuje się ją dziś niezmiernie rzadko. Operacja jest skuteczna w zdecydowanej większości przypadków a dzięki odpowiedniej rehabilitacji i profilaktyce pooperacyjnej pacjenci wracają do pełnej sprawności w okresie od 3 do 6 miesięcy po operacji.
Najczęściej zadawane pytania o łokieć tenisisty:
Stosuje się głównie leczenie zachowawcze. Należy unikać wykonywania ruchów, które prowadzą do przeciążenia mięśni prostowników nadgarstka i wywołują ból. Wachlarz metod leczenia obejmuje: terapię manualną, masaż, ćwiczenia rozciągające prostowniki nadgarstka, krioterapię, igłoterapię, zabiegi falą uderzeniową, zastrzyki z osocza z stężonymi płytkami (leczenie biologiczne).