W Szpitalu Dworska w Krakowie dysponujemy nowoczesnym urządzeniem Biodex służącym do oceny siły mięśniowej w warunkach izokinetycznych. Jest to jedyne takie urządzenie dostępne w Małopolsce. Diagnostyka izokinetyczna stanowi obiektywną i powtarzalną metodę oceny pracy mięśni. Jej wyniki stanowią jeden z istotnych czynników wpływających na ryzyko wystąpienia kontuzji u sportowców. Ponadto urządzenie Biodex umożliwia śledzenie postępu rehabilitacji po urazach i zabiegach operacyjnych w obrębie narządu ruchu. Dzięki temu można na bieżąco weryfikować efektywność terapii i modyfikować dobór stosowanych metod fizjoterapeutycznych. System Biodex służy także do prowadzenia treningu mięśniowego w oparciu o dane uzyskane w procesie diagnostycznym.
Umów wizytę teraz - do fizjoterapeuty wykonującego badanie urządzeniem Biodex System 4 Pro w naszym szpitalu
Jak wygląda badanie lub trening urządzeniem Biodex?
Odpowiednio przeszkolony personel dobiera pozycję wyjściową oraz tryb pracy urządzenia. Pacjent siada na specjalnym fotelu, po czym wybrane segmenty ciała zostają ustabilizowane. Badana kończyna zostaje ujęta w ruchomym panelu połączonym z dynamometrem mierzącym siłę. Po wybraniu odpowiedniego trybu diagnostyki lub ćwiczeń pacjent zostaje poinstruowany o kierunku ruchu, po czym wykonuje kilka próbnych powtórzeń. W trakcie trwania właściwego protokołu dane pozyskiwane są przez urządzenie i uwidocznione na ekranie monitora. System Biodex umożliwia pomiar siły mięśniowej oraz trening mięśni stawu kolanowego, skokowego, kompleksu ramienno-barkowego oraz stawu łokciowego.
Co oznacza ruch izokinetyczny?
Ruch izokinetyczny przebiega ze stałą prędkością ruchu – oznacza to, że system Biodex dostosowuje opór do możliwości siłowych badanej kończyny tak, aby np. ruch podudzia w trakcie wyprostu kolana przebiegał ze stałą prędkością. Likwiduje to możliwość wystąpienia nagłego szarpnięcia lub przyspieszenia ruchu w zakresie, który mógłby wyzwolić ból lub przeciążyć gojące się tkanki.
Ruch izokinetyczny może zachodzić podczas ruchu opartego o:
- Skurcz koncentryczny – w trakcie ruchu dochodzi do skrócenia długości mięśnia, np. trening mięśnia czworogłowego uda podczas ruchu wyprostu kolana.
- Skurcz ekscentryczny – w trakcie ruchu dochodzi do zwiększenia długości mięśnia, kierunek ruchu przystawki urządzenia jest przeciwny do kierunku oporu stawianego przez kończynę, np. trening mięśnia czworogłowego uda podczas hamowania ruchu zginania kolana.
Trening oparty o skurcz ekscentryczny prowadzi do szybszego wzrostu siły w porównaniu do treningu opartego o skurcz koncentryczny. Ponadto trening ekscentryczny kończyny dolnej lepiej odzwierciedla obciążenia funkcjonalne obecne podczas chodzenia lub ćwiczeń fizycznych w pozycji stojącej. Istnieje możliwość wyboru tzw. reaktywnego trybu ekscentrycznego, podczas którego urządzenie reaguje na opór stawiany przez kończynę pod warunkiem przekroczenia zadanej wartości progowej.
Z czasem tryb izokinetyczny można zastąpić trybem izotonicznym, w którym prędkość ruchu jest zmienna, natomiast opór jest stały.
We wczesnej fazie rehabilitacji mogą być stosowane również protokoły oparte o ruch bierny, ruch wspomagany albo skurcz izometryczny mięśnia.
- ruch bierny - podczas trybu pasywnego ruch wykonywany jest przez urządzenie, natomiast pacjent czynnie rozluźnia mięśnie.
- ruch wspomagany – jeśli pacjent nie jest w stanie utrzymać danej prędkości w określonym sektorze ruchu, Biodex wykona ten ruch za pacjenta w problematycznym zakresie ruchu,
- skurcz izometryczny – podczas skurczu izometrycznego nie dochodzi do ruchu w stawie (długość mięśnia nie zmienia się), ale napięcie mięśnia wzrasta. W trakcie terapii można na bieżąco monitorować poziom generowanej przez mięsień siły. Protokoły oparte o skurcz izometryczny stosuje się w ustawieniach stawu, w zakresie których ruch w stawie jest niewskazany.
Istnieje również możliwość treningu propriocepcji (tzw. czucia głębokiego). Propriocepcja umożliwia orientację ułożenia danej części ciała w warunkach statycznych jak i podczas ruchu. Trening propriocepcji oparty jest na tzw. biologicznym sprzężeniu zwrotnym – pacjent ma za zadanie wykonywać ruch ze stałą prędkością tak, aby utrzymać wskaźniki prędkości na zadanym poziomie.
Co podlega ocenie podczas badania urządzeniem Biodex?
Do zaburzeń w kontroli ruchu i tym samym podwyższonego ryzyka kontuzji może dochodzić w warunkach nieprawidłowego rozkładu sił mięśniowych wokół stawu. W przypadku stawu kolanowego niekorzystne jest nadmierne osłabienie mięśni kulszowo-goleniowych zginających staw kolanowy w stosunku do mięśnia czworogłowego uda prostującego kolano. Wyniki badania izokinetycznego pozwalają określić tzw. wskaźnik konwencjonalny, który stanowi iloraz wartości momentu siły mięśni zginaczy do mięśni prostowników. Balans mięśniowy jest zachowany gdy przy prędkości kątowej 60 stopni/sekundę wskaźnik ten wynosi 0,6. Wartości bliższe 1 wskazują na wzrastający udział mięśni kulszowo-goleniowych w aktywnej stabilizacji stawu kolanowego, co jest zjawiskiem pożądanym. Obniżenie wskaźnika poniżej wartości 0,6 wskazuje na zaburzenie balansu mięśniowego i tym samym podwyższenie ryzyka urazu mięśniowo-ścięgnistego u sportowców.
Innym czynnikiem podwyższającym ryzyko odniesienia kontuzji jest asymetria siły mięśni kulszowo-goleniowych między prawą i lewą kończyną dolną. Stwierdzone zaburzenia w formie obiektywnych danych pomagają w uzupełnieniu rehabilitacji czy treningu o indywidualnie dobrane ćwiczenia wzmacniające słabe ogniwa układu ruchu.
Zalety diagnostyki i treningu w oparciu o ruch izokinetyczny
- Bezpieczeństwo – zakres ruchu oraz opór, jaki musi pokonać pacjent podczas wykonania ruchu jest ustalany indywidualnie. Ruch jest kontrolowany przez urządzenie, dzięki czemu pacjent nie przekroczy granic, które mogłyby okazać się niebezpieczne dla leczonej struktury.
- Efektywność – dzięki szczegółowo zaplanowanej rehabilitacji uzyskuje się optymalne efekty leczenia,
- Minimalizacja sił kompresyjnych oddziałujących na stawy – można wzmacniać mięśnie już we wczesnych etapach rehabilitacji lub w stanach, w których standardowy trening o podobnej intensywności mógłby nasilić dolegliwości bólowe,
- Uzyskane wyniki można odnieść do danych normatywnych,
- Powtarzalność pomiaru w identycznych warunkach umożliwia obiektywną ocenę progresu terapii.
Źródła:
- Grygorowicz M. Głowacka A. Wiernicka M. Kamińska E. Kompleksowa ocena fizjoterapeutyczna podstawą profilaktyki pierwotnej urazów sportowych. Nowiny Lekarskie 2010, 79, 3, 240–244.
- Rzepka R. Grygorowicz M. Obiektywna ocena w warunkach izokinetycznych w medycynie i sporcie. Rehabilitacja w praktyce 4/2007.
Najczęściej zadawane pytania o badanie systemem Biodex: