Płaskostopie (platfus) polega na patologicznym obniżeniu się łuku poprzecznego i/lub podłużnego stopy. Płaskostopiu mogą towarzyszyć deformacje palców, np. paluch koślawy, palce młotkowate i szponiaste. Ból podczas chodzenia oraz problem z doborem wygodnego obuwia jest głównym powodem wizyt u ortopedy, fizjoterapeuty bądź podologa. Profesjonalna diagnostyka płaskostopia oraz regularna kontrola stanu stóp pozwalają na podjęcie odpowiednich kroków spowalniających tempo rozwoju zniekształcenia, korekcję wady lub leczenie bolesnych skutków płaskostopia.
Umów wizytę teraz
Jak leczyć płaskostopie u dzieci?
Stopa płaska u dziecka stanowi częstą przyczynę niepokoju rodziców. W większości przypadków płaskostopie nie wymaga jednak leczenia, ponieważ u małych dzieci jest ono fizjologiczne. Stopa dziecka uczącego się chodzić i biegać jest poddawana obciążeniom, które stymulują do pracy mięśnie podtrzymujące sklepienia. Ponadto, ustawienie bioder wpływające na sposób obciążania stóp zmienia się w ciągu kilku lat od momentu postawienia przez dziecko pierwszych kroków. U trzy- i czterolatków stopa ma prawo być jeszcze płaska, ale w wieku 5-6 lat należy obserwować czy łuki stóp unoszą się, a pięty w symetryczny sposób się prostują. W wieku 7-8 lat stopę powinny cechować skorygowana oś tyłostopia oraz w pełni wykształcone sklepienia.
Sygnał ostrzegawczy stanowi sytuacja, w której dziecko zamiast wyrastać z płaskostopia, coraz mocniej koślawi pięty i kolana, a stopa nawet w odciążeniu pozbawiona jest zarysów sklepień. Ponadto, w trakcie wspięcia na palce, pięty powinny odwracać się stroną podeszwową do siebie. Jeśli jedna z pięt lub obie pięty pozostają w koślawości, może to świadczyć o patologii. Przewlekły ból stóp zgłaszany przez dziecko również stanowi niepokojący objaw, którego nie można lekceważyć.
Podejrzenia co do nieprawidłowego rozwoju stóp powinny zostać poparte dokładną diagnostyką ortopedyczną, a w razie konieczności także neurologiczną. Najbardziej istotne w diagnostyce dziecięcego płaskostopia jest odróżnienie fizjologicznej elastycznej stopy płaskiej od patologicznej sztywnej deformacji. Leczenie płaskostopia u dzieci wdraża się, jeśli wada bardzo szybko postępuje, nie jest korektywna, a także jeśli stanowi bezpośrednią przyczynę bólu stopy lub kolana.
Jak leczyć płaskostopie u dorosłych?
Koślawość pięt i płaskostopie może powodować wiele przeciążeń w obrębie układu ruchu. Celem postepowania u dorosłych jest poprawa funkcji stopy w jej aktualnym ustawieniu oraz leczenie objawów i skutków płaskostopia, np. bólu związanego ze zmianami zwyrodnieniowymi.
Leczenie płaskostopia - metody
Dobór metod leczenia jest zależny od przyczyny, stopnia zaawansowania oraz korektywności płaskostopia:
- Wzmacnianie mięśni wewnętrznych stóp - zwłaszcza w przypadku uogólnionej wiotkości więzadłowej,
- Likwidacja przykurczu mięśnia trójgłowego łydki,
- Normalizacja zaburzeń napięcia mięśniowego,
- Leczenie stanów zapalnych stawu skokowego i stawów stopy,
- Wkładki ortopedyczne – korekcja ustawienia stopy, odciążenie bolesnych struktur,
- Leczenie schorzeń w obrębie stawu biodrowego (powikłań dysplazji stawów biodrowych lub jałowej martwicy głowy kości udowej u dzieci),
- Operacyjne leczenie płaskostopia:
- wszczepienie implantu podskokowego (korekcja elastycznej stopy płasko-koślawej),
- osteotomia kości piętowej z wydłużeniem kolumny bocznej (korekcja płaskostopia podłużnego),
- potrójna artrodeza czyli usztywnienie stawów stopy (korekcja zaawansowanego utrwalonego płaskostopia podłużnego i stabilizacja korekcji w usztywnieniu),
- złożona rekonstrukcja przodostopia z paluchem koślawym (korekcja płaskostopia poprzecznego),
- operacyjne leczenie wad wrodzonych stopy u dzieci, np. koalicji stępu, wrodzonego pionowego ustawienia kości piętowej.
Ćwiczenia na płaskostopie
Ćwiczenia na płaskostopie u dzieci mają za zadanie ułatwić wyrośnięcie z fizjologicznej stopy-płasko koślawej. Ponadto, ćwiczenia stanowią ważny element rehabilitacji dzieci i dorosłych z patologicznym płaskostopiem. Stopień trudności ćwiczeń zależy od wieku i możliwości skupienia się osoby na konkretnym zadaniu ruchowym. Ćwiczenia obejmują rozciąganie mięśni łydek oraz wzmacnianie mięśni stóp odpowiedzialnych za podtrzymywanie sklepień stopy. Ćwiczenia powinny angażować nie tylko mięśnie stóp, ale również mięśnie kończyny dolnej oraz mięśnie odpowiedzialne za stabilizację tułowia. Najważniejsze, by ćwiczenia na stopę płasko-koślawą były wykonywane regularnie.
Wkładki na płaskostopie
Wkładki ortopedyczne do butów korygują ustawienie stopy, odciążając bolesne struktury. Dla osób z korektywną stopą płasko-koślawą wykonuje się tzw. wkładki supinujące tyłostopie, posiadające klin umiejscowiony pod przyśrodkową stroną pięty. W płaskostopiu utrwalonym wkładki ortopedyczne stabilizują łuki stopy, chroniąc stawy i mięśnie przed przeciążeniami. Wkładki na płaskostopie poprzeczne mają za zadanie zmniejszyć nacisk pod miejscami tworzenia się modzeli w obrębie przodostopia. Największą skuteczność leczenia płaskostopia obserwuje się, gdy wkładki wykonywane są indywidulanie, po uprzednim pobraniu miary stóp od pacjenta.
Buty na płaskostopie
Ważną cechą obuwia dla osób z płaskostopiem jest wysoka odporność na zniekształcenia i wygniecenia podeszwy. Dzieci ze znacznym płaskostopiem powinny zrezygnować z noszenia trampek i tenisówek na rzecz adidasów lub kapci ortopedycznych. Najlepszym wyborem dla dorosłych jest obuwie sportowe lub trekkingowe. W przypadku dużych zniekształceń z wtórną niestabilnością stawu skokowego, przydatna może się okazać specjalna orteza na stopę stabilizująca kostkę.
Leczenie operacyjne płaskostopia
Zabieg operacyjny ma za zadanie trwale skorygować wadę stopy, odciążyć struktury narażone na sumowanie się przeciążeń oraz zmniejszyć dolegliwości bólowe. Korekcja płaskostopia u osoby dorosłej jest możliwa tylko poprzez wykonanie zabiegu operacyjnego.
Rodzaj i zakres operacji zależy od rodzaju deformacji, stopnia zmian zwyrodnieniowych w stawach stopy oraz wieku pacjenta. Korektywne deformacje stopy płasko-koślawej operuje się metodami małoinwazyjnymi obejmującymi tyłostopie, co znacznie skraca czas rekonwalescencji po zabiegu. Jeśli płaskostopie podłużne wiąże się z płaskostopiem poprzecznym, korekcję tyłostopia uzupełnia się technikami rekonstrukcyjnymi przodostopia. Wynik leczenia operacyjnego zależny jest w głównej mierze od kompetencji chirurga – prawidłowej kwalifikacji do zabiegu, wyboru odpowiedniej techniki i doświadczenia operującego. Ponadto, nie bez znaczenia pozostaje stosowanie się pacjenta do zaleceń pooperacyjnych oraz zaangażowanie w proces rehabilitacji po zabiegu.
Operacja stopy płasko-koślawej – artroereza podskokowa z implantem
W przypadku korektywnej stopy płasko-koślawej wykonuje się zabieg wprowadzenia implantu w zatokę stępu. Zagnieżdżony implant hamuje nadmierny ruch kości skokowej względem kości piętowej, dzięki czemu uzyskuje się korekcję płaskostopia bez niepożądanego usztywnienia stopy. Zabieg należy do małoinwazyjnych – chirurg, by wprowadzić implant w zatokę stępu, wykonuje małe nacięcie skóry na przednio-bocznej części stopy, nieco z przodu od kostki bocznej.
Zabieg korekcji płaskostopia z użyciem implantu trwa z reguły około 20 minut. Pacjent może swobodnie chodzić po 4-6 tygodniach po operacji, choć warto zaznaczyć, że układ kości, więzadeł i mięśni potrzebuje kilku miesięcy, by zaadaptować się do nowych warunków biomechanicznych. W tym okresie może dojść do przejściowego uczucia lekkiego dyskomfortu w obrębie stóp i kończyn dolnych. Warto zaznaczyć, że okres rekonwalescencji po zabiegu wszczepienia implantu jest o wiele krótszy niż w przypadku klasycznych metod korekcji płaskostopia.
Leczenie operacyjne płaskostopia z użyciem implantu przeprowadza się u dzieci powyżej 3 roku życia oraz u dorosłych, u których możliwa jest czynna korekcja ustawienia tyłostopia. Stopa po zabiegu zachowuje mobilność, co jest dużym plusem tej metody. Ponadto, umieszczając implant w zatoce stępu, nie ma bezpośredniej ingerencji w kości stopy, dzięki czemu stopa dziecka może prawidłowo rosnąć.
Osteotomia ślizgowa pięty
Osteotomia ślizgowa pięty polega na przecięciu kości piętowej i przesunięciu jej tylnej części w kierunku przyśrodkowym. Dzięki temu uzyskuje się bardziej osiowe względem stawu skokowego położenie przyczepu ścięgna Achillesa na kości piętowej.
Artrodeza stawu skokowego
Utrwalone płaskostopie, np. w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów, koryguje się i stabilizuje poprzez usztywnienie stawu podskokowego i/lub stawu skokowo-goleniowego z ewentualnym usztywnieniem pozostałych stawów stopy. Przeczytaj więcej o artrodezie stawu skokowego.
Złożona rekonstrukcja przodostopia z paluchem koślawym
Problem bolesnego płaskostopia poprzecznego z deformacjami palców (haluksy, palce młotkowate) można skutecznie rozwiązać, wykonując zabieg rekonstrukcji przodostopia. Jest to metoda pozwalająca na trwałą zmianę kształtu stopy, tzn. wyprostowanie palucha koślawego i pozostałych palców oraz zmniejszenie szerokości stopy.
Bardzo duże dolegliwości bólowe podeszwy przodostopia i wybrane parametry radiologiczne są wskazaniem do skrócenia środkowych kości śródstopia. Zabieg ten zmniejsza udział środkowej części przodostopia w wybiciu, przesuwając punkt wybicia na pierwszą kość śródstopia i paluch. Ból stopy zostaje zredukowany, dzięki czemu pacjent może swobodniej chodzić.
Zastosowanie nowoczesnych technik leczenia operacyjnego pozwala na skuteczną korekcję z minimalnym użyciem zespoleń w postaci płytek lub śrubek.
Rehabilitacja po zabiegu operacji płaskostopia
Program rehabilitacji po operacji płaskostopia dobierany jest indywidualnie dla każdego pacjenta. Różnice w postępowaniu wynikają z zastosowanej techniki operacyjnej, rozległości zabiegu, wieku i poziomu aktywności pacjenta.
Procedura korekcji stopy płasko-koślawej polegająca na wszczepieniu implantu podskokowego jest zabiegiem małoinwazyjnym. Rehabilitacja ma za zadanie skrócić czas adaptacji układu ruchu do nowych warunków biomechanicznych. W tym celu, fizjoterapeuta może wykonać mobilizacje mięśniowo-powięziowe oraz mobilizacje przyległych stawów.
W przypadku operacji płaskostopia poprzecznego z korekcją haluksa pacjent przez pierwsze 6 tygodni chodzi w specjalnym bucie odciążającym przodostopie (tzw. bucie baruka). Po potwierdzonym przez lekarza zroście kości widocznym na zdjęciu RTG stopy, pacjent może zacząć stopniowo obciążać całą powierzchnię stopy.
Głównym celem fizjoterapii po zabiegach operacyjnych płaskostopia jest uzyskanie bezbolesnego chodu oraz symetrycznego obciążania kończyn dolnych. Program rehabilitacji powinien uwzględniać: masaż blizny pooperacyjnej, mobilizacje wybranych stawów stopy, ćwiczenia izometryczne, ćwiczenia zakresu ruchu, ćwiczenia torujące prawidłowe wzorce chodu oraz ćwiczenia równoważne. Ważne, aby rehabilitant pozostawał w stałym kontakcie z ortopedą, ponieważ dana metoda operacyjna determinuje wybór technik fizjoterapeutycznych możliwych do zastosowania w obrębie określonej części stopy.
Najczęściej zadawane pytania o metody leczenia płaskotopia:
